Vandaag herdacht de wereld de 60ste verjaardag van de bevrijding van het Poolse dodenkamp Auschwitz. Over de hele wereld is Auschwitz een symbool van terreur, genocide en de holocaust geworden. Centraal gelegen en goed verborgen was het de perfecte locatie voor de Endlösung, de massale uitroeiing. Ook deze zomer biedt het Belgisch leger opnieuw aan heel wat Belgische jongeren de kans om oog in oog te komen met de gruwel.
Exacte cijfers zullen we wellicht nooit kennen, maar het aantal levens dat in Auschwitz werd vernietigd wordt geschat op 3 tot 4 miljoen. Vast staat dat een schijnbaar beschaafde natie hardnekkig heeft geprobeerd om een volledig ras uit te roeien. Hoe het zover is kunnen komen is tot op vandaag nog steeds niet volledig duidelijk.
MEER DAN 40
Het bekendste concentratiekamp uit de Tweede Wereldoorlog werd opgericht op 27 mei 1940, op bevel van Heinrich Himmler. Het is gelegen vlakbij de Poolse stad Oswiecim. De Duitse naam van de stad is echter Auschwitz, wat meteen ook de naam van het kamp werd. Doorheen de jaren werd het concentratiekamp uitgebreid tot 3 grote blokken – Auschwitz, Birkenau en Monowitz – en meer dan 40 kleinere kampen.
Auschwitz was in de eerste plaats bedoeld als concentratiekamp voor Poolse en Russische intellectuelen en verzetsstrijders. Maar vanaf juni 1942 werd het speciaal gereserveerd voor de Joden uit de door Duitsland bezette gebieden. Ook heel wat zigeuners, homoseksuelen en Getuigen van Jehova lieten er het leven. Van bij de aankomst van de ellenlange treinen maakten de SS-troepen een eerste selectie.
MENSELIJK PROEFKONIJN
De overgrote meerderheid werd meteen naar de gaskamers van Birkenau gestuurd. Ongeveer een kwart van de gedeporteerden werd ‘geschikt voor de arbeid’ bevonden en kreeg zo de kans om langer te leven. Door slavenarbeid en zware mishandelingen van SS-bewakers en blokoversten (de beruchte Capo’s) werden ze meestal zo zwak dat ze al gauw ‘spontaan’ stierven van uitputting of ondervoeding. Wie niet meer als productief aanzien werd, werd in loopgraven gedreven, met benzine overgoten en levend verbrand. Of werd gebruikt als menselijk proefkonijn voor nieuwe geneesmiddelen of experimentele operaties.
Toen de geallieerden oprukten, beseften de SS’ers dat het einde van de oorlog nabij was, en probeerden ze alle bewijzen van de gruwel te verwijderen. Gaskamers werden ontmanteld, crematoria en andere gebouwen gesloopt en duizenden documenten verbrand. In januari 1945, bij de opmars van het Rode Leger, gaven de Duitsers aan alle overlevenden die nog konden lopen, het bevel de kampen te verlaten. Het werd een ware dodenmars. Op 27 januari 1945 werd het kamp bevrijd door het Russische leger.
NUTTELOOS
Nu, 60 jaar later, is de site hèt symbool geworden van de gruwel van het fascistische regime. Toch is het heel moeilijk voor de hedendaagse generaties om zich voor te stellen hoe het immense uitroeiingskamp er uitzag. Je kan vandaag hooguit nog enkele restanten van het enorme complex en een uitgestrekte grasvlakte bezoeken.
Maar dat belet niet dat jaarlijks tienduizenden studenten uit gans Europa een bezoek brengen aan Auschwitz, om aan den lijve de gruwelijke omstandigheden van het kamp van de nutteloosheid te ondervinden. Zo biedt het Belgisch leger dit jaar meer dan 500 jongeren een trip naar de gruwelkampen aan. Want één ding is na 60 jaar nog steeds zonneklaar; dit mag nooit meer gebeuren.
